|
M E V Z U A T B İ L G İ L E N D İ R M E S İ R K Ü L E R İ |
|
|
TARİH |
31.01.2022 |
|
SAYI |
2022 / 32 |
|
KONU |
TÜRK LİRASINA ÇEVRİLEN YABANCI PARALAR VE ALTIN HESAPLARI İÇİN KUR FARKI, FAİZ, KAR PAYI İLE DİĞER KAZANÇLARA İLİŞKİN KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI GETİRİLDİ. |
TÜRK LİRASINA ÇEVRİLEN YABANCI PARALAR VE ALTIN HESAPLARI İÇİN KUR FARKI, FAİZ, KAR PAYI İLE
DİĞER KAZANÇLARA İLİŞKİN KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI GETİRİLDİ.
ÖZET
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa geçici 14’üncü madde eklenmiş olup; 31/12/2021
tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını ve altın hesaplarını Türk lirasına çeviren ve
bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı, bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk lirası
mevduat ve katılma hesaplarında değerlendiren mükelleflere elde etmiş oldukları kur farkı
kazançları, vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançları için düzenlemede
belirtilen esaslar kapsamında kurumlar vergisi istisnası getirilmiştir.
İstisna hükümleri, aynı şartlarla geçerli olmak üzere bilanço esasına göre defter tutan gelir
vergisi mükelleflerinin kazançları hakkında da uygulanacaktır.
Gerçek kişi mükellefler ile kurumların 31 Aralık 2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı
paralarını, 2021 yılına ilişkin istisnadan yararlanabilmeleri için dördüncü geçici vergi dönemine
ilişkin beyannamenin verilme (17 Şubat 2022) tarihine kadar Türk lirasına çevirmeleri
gerekmektedir.
Türk lirası mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması durumunda bu
madde kapsamında istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler,
vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunacaktır.
Sirkülerimizde konuyla ilgili hazırlanan Tebliğ taslağı ve Merkez Bankası Tebliği’nin Kanun
düzenlemesi ile birlikte değerlendirilmesine ilişkin görüşlerimize de yer verilmiştir.
29.01.2021 tarih ve 31734 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 7352 sayılı VERGİ USUL
KANUNU İLE KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR
KANUN ile ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununa geçici 14’üncü madde eklenmiş ve
31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını ve altın hesaplarını Türk lirasına
çeviren ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli
Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendiren mükelleflere elde etmiş
oldukları kur farkı kazançları, vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançları
için düzenlemede belirtilen esaslar kapsamında kurumlar vergisi istisnası getirilmiştir.
Düzenleme uyarınca;
(1) 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü
fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt bendi hükmüne istinaden Türk lirası mevduat ve katılma
hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına
çevrilen hesaplar ile ilgili olarak; kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan
yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine
kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan
en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri
durumunda aşağıda belirtilen kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
a) Bu fıkra kapsamındaki yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden
kaynaklanan kur farkı kazançlarının 1/10/2021 ila 31/12/2021 tarihleri arasındaki
döneme isabet eden kısmı,
b) 2021 yılı dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine
kadar Türk lirasına çevrilen hesaplarla ilgili oluşan kur farkı kazançları ile söz konusu
hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere
vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar.
(2) Birinci fıkra kapsamına girmemekle birlikte, kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında
yer alan yabancı paralarını 2022 yılı sonuna kadar Türk lirası mevduat ve katılma
hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına
çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat
ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda oluşan kur farkı kazançlarının,
geçici vergi dönemi sonu değerlemesiyle Türk lirasına çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı
ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde
edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur.
(3) Kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı ile bu tarihten sonra
açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerini 2022 yılı sonuna kadar Türk
lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında dönüşüm fiyatı
üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı en az üç ay
vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda Türk lirasına
çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil
olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar
vergisinden müstesna tutulmuştur.
(4) Maddede öngörülen süre ve şekilde dönüşüm kuru/fiyatı üzerinden Türk lirası mevduat ve
katılma hesaplarına çevrilen yabancı paralar ile altın hesaplarına ilişkin olarak bu istisnayla
sınırlı olmak üzere Kurumlar Vergisi Kanunun 5 inci maddesinin üçüncü fıkrası1 hükmü
uygulanmayacaktır.
(5) Maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında yer alan istisna hükümleri, aynı şartlarla
geçerli olmak üzere bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükelleflerinin kazançları
hakkında da uygulanacaktır.
(6) Türk lirası mevduat veya katılma hesabından vadeden önce çekim yapılması durumunda
bu madde kapsamında istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen
vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunacaktır.
Düzenleme yukarıdaki olmakla birlikte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından
yayımlanan TÜRK LİRASI MEVDUAT VE KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN
DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2021/14) in istisna düzenlemesi ile çelişen
hükümleri bulunmaktadır.
Öte yandan 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi
dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle
elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında
1 KVK Madde 5/3 –“… (3) İştirak hisseleri alımıyla ilgili finansman giderleri hariç olmak üzere, kurumların kurumlar
vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının,
istisna dışı kurum kazancından indirilmesi kabul edilmez.”
değerlendirmeleri durumunda belirtilen kazançlarına ilişkin kurumlar vergisi istisnası hakkında
açıklamaların yer aldığı, Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (Seri No: 1)’n de Değişiklik
Yapılmasına Dair Tebliğ Taslağı (Seri No: 19) hazırlanmış olup; uygulamada tereddüt
yaratacağı değerlendirilen ve Tebliğ taslağında açıla kavuşturulmasının ya da değiştirilmesinin
faydalı olacağı düşünülen hususlar mevcuttur.
Bu hususlara sadece dikkate çekmek ve meslek mensuplarının farkındalığını artırmak adına
aşağıda yer verilmiştir.
1) İstisna düzenlemesinden yararlanabilmek için vadeli mevduat hesabı kaç aylık
süre için açılmalıdır?
Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen geçici 14.madde düzenlemesi uyarınca kurumların ve
bilanço esasında defter tutan gerçek kişilerin 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan
yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihine
kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu kapsamda açılan
en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri
durumunda elde edilen kazançların kurumlar vergisinden müstesna tutulacağı açılanmıştır.
Yurt içi yerleşik gerçek kişilerin döviz tevdiat hesaplarının ve döviz cinsinden katılım fonlarının
Türk lirası vadeli mevduat ve katılma hesaplarına dönüşmesi halinde mevduat ve katılım fonu
sahiplerine sağlanacak desteğe ilişkin usul ve esasları düzenleyen TÜRK LİRASI MEVDUAT
VE KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI:
2021/14) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından hazırlanmış ve 21.12.2021 tarih ve
31696 sayılı Mükerrer Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Daha sonra 11.01.2022 tarih ve 31716
sayılı Resmi Gazetede TÜRK LİRASI MEVDUAT VE KATILMA HESAPLARINA
DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI: 2021/14)’DE DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (SAYI: 2022/1) yayımlanmış ve yurt içi yerleşik tüzel kişiler de
düzenleme kapsamına dahil edilmiştir. Yayımlanan Tebliğ uyarınca söz konusu destek
ödemesinden faydalanılabilmesi için yurt içi yerleşik tüzel kişiler de 20/12/2021 tarihinde
mevcut olan, yurt içi yerleşik tüzel kişilerin ise 31/12/2021 tarihinde mevcut olan ABD doları,
Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı
bakiyelerini, dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve yurt içi yerleşik gerçek
kişiler için 3 ay, 6 ay veya 1 yıl vadeli; yurt içi yerleşik tüzel kişiler için ise 6 ay veya 1
yıl vadeli Türk lirası mevduat veya katılma hesabı açılması ön görülmüştür.
Kurumlar vergisi Kanununda istisnadan yararlanmak için en az 3 ay vadeli bir hesabın açılması
yeterli görülmüşken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan 2021/14
sayılı Tebliğde Tüzel kişiler için 6 aylık bir vadeli hesap açılması öngörülmesi uygulamada
büyük tereddütler yaratacak niteliktedir. GİB tarafından yayımlanan Tebliğ taslağında da bu
konuda herhangi bir açıklama yer almamaktadır.
Tebliğin Kanun düzenlemesine aykırı olamayacağı dikkate alınarak ivedilikle değiştirilmesinde
fayda bulunduğu değerlendirilmektedir.
2) Hangi yabancı paralar için istisna düzenlemesinden yararlanılabilir?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan 2021/14 sayılı Tebliğde söz
konusu Tebliğin 14/1/1970 tarihli ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt bendi ile
19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 144 üncü maddesine dayanılarak
hazırlandığı; yurt içi yerleşik gerçek kişilerin 20/12/2021 tarihinde mevcut olan, yurt içi yerleşik
tüzel kişilerin ise 31/12/2021 tarihinde mevcut olan ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini
cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyelerinin söz konusu
Tebliğ düzenlemelerinden yararlanabileceği açıklanmıştır.
Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen geçici14. Maddede 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet
Merkez Bankası Kanununun 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrasının (I) numaralı bendinin (g) alt
bendi hükmüne istinaden Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün
desteklenmesi kapsamında dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen hesaplar ile ilgili
olarak uygulanacak Kurumlar Vergisi İstisnasına ilişkin hükümlere yer verilmiştir.
Gerek Kurumlar Vergisi Kanunu’na eklenen Geçici 14 üncü maddede gerekse konuyla ilgili
yayımlanan Tebliğ taslağında hangi yabancı paraların istisna düzenlemesinden
yararlanabileceği açık olarak yazmasa da yukarıda yer alan düzenlemeler gereği ABD doları,
Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı
bakiyelerinin Kurumlar vergisi istisna düzenlemesinden yararlanabileceği
değerlendirilmektedir.
3) Kasa Hesabında yer alan yabancı paralara ilişkin değerleme farkları istisna
düzenlemesinden yararlanabilir mi?
Tebliğ taslağında 31.12.2021 tarihi itibariyle bilançolarda gözüken kasa hesabında yer alan
yabancı paralara ilişkin değerleme farklarının istisna düzenlemesinden yararlanıp
yararlanamayacağına ilişkin bir hüküm ya da uygulama örneği bulunmasa da; geçici 14.
Maddenin birinci fıkrasında “….. dönüşüm kuru üzerinden Türk lirasına çevrilen hesaplar ile
ilgili olarak…….” İfadesi kullanıldığından Kasa hesabında yer alan yabancı paralara ilişkin
değerleme farklarının düzenleme kapsamına girmediği değerlendirilmektedir.
4) Gerçek kişiler tarafından 21.12.2021 - 31.12.2021 tarihleri arasında vadeli mevduat
hesabına dönüştürülen yabancı paralar istisna düzenlemesinden faydalanabilir
mi?
Geçici 14 üncü madde düzenlemesinde kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer
alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme
tarihine kadar Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk lirası varlığı, bu
kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında
değerlendirmeleri durumunda yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan
kur farkı kazançlarının 1/10/2021 ila 31/12/2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden
kısmının kurumlar vergisinden istisna olacağı belirtilmiş, madde de ayrıca bilanço esasına
göre defter tutan gelir vergisi mükelleflerinin de istisna düzenlemesinden yararlanacağı
açıklanmıştır. Düzenlemenin yürürlük tarihi ise 29.1.2022 olarak belirlenmiştir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan TÜRK LİRASI MEVDUAT VE
KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI:
2021/14) de ise destek ödemesinden faydalanılabilmesi için yurt içi yerleşik gerçek
kişilerin 20/12/2021 tarihinde mevcut olan, ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden
döviz tevdiat hesabı ve döviz cinsinden katılım fonu hesabı bakiyelerini, dönüşüm kuru
üzerinden Türk lirasına çevirmeleri öngörülmüştür.
Kanunun yürürlük tarihi 29.1.2022 olduğundan ve geçici 14 üncü maddede 31/12/2021 tarihli
bilançolarında yer alan yabancı paralar için istisna düzenlemesinden yararlanılabileceği
belirtildiğinden 21.12.2021 - 31.12.2021 tarihleri arasında döviz cinsinden mevduat ve
katılma hesaplarını TL’ye çeviren mükelleflerin istisna düzenlemesinden
yararlanamayacağı değerlendirilmektedir.
Konuyla ilgili Gelir İdaresi Başkanlığı’nın olumlu ya da olumsuz görüşüne Tebliğ’de yer
vermesi tereddütlerin giderilmesi bakımından uygun olacaktır.
5) Gerçek kişiler tarafından 29.12.2021 - 31.12.2021 tarihleri arasında vadeli mevduat
hesabına dönüştürülen altın hesapları istisna düzenlemesinden faydalanabilir mi
ve vadeli hesap kaç aylık süre için açılmalıdır?
Geçici 14 üncü madde düzenlemesinde Kurumların 31/12/2021 tarihli bilançolarında yer alan
altın hesabı ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı
bakiyelerini 2022 yılı sonuna kadar Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün
desteklenmesi kapsamında dönüşüm fiyatı üzerinden Türk lirasına çevirmeleri ve bu suretle
elde edilen Türk lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarında
değerlendirmeleri durumunda Türk lirasına çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile dönem sonu
değerlemesinden kaynaklananlar da dâhil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr
payları ile diğer kazançların kurumlar vergisinden müstesna tutulacağı hüküm altına alınmıştır.
Düzenlemede ayrıca bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükelleflerinin de
istisna düzenlemesinden yararlanacağı açıklanmıştır. Düzenlemenin yürürlük tarihi ise
29.1.2022 olarak belirlenmiştir.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından 29.12.2021 tarih ve 31704 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan Türkiye ALTIN HESAPLARINDAN TÜRK LİRASI MEVDUAT VE
KATILMA HESAPLARINA DÖNÜŞÜMÜN DESTEKLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (SAYI:
2021/16)’de destek ödemesinden yararlanılabilmesi için yurt içi yerleşik gerçek
kişilerin 28/12/2021 tarihinde mevcut olan, yurt içi yerleşik tüzel kişilerin ise 31/12/2021
tarihinde mevcut olan altın hesabı ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı
altın hesabı bakiyelerinin, hesap sahibinin talebi ile dönüşüm fiyatı üzerinden Türk lirasına
çevrilmesi ve yurt içi yerleşik gerçek kişiler için 3 ay, 6 ay veya 1 yıl vadeli, yurt içi yerleşik
tüzel kişiler için ise 6 ay veya 1 yıl vadeli Türk lirası mevduat veya katılma hesabı açılması
gerektiği açıklanmıştır.
Kurumlar vergisi Kanununda istisnadan yararlanmak için en az 3 ay vadeli bir hesabın açılması
yeterli görülmüşken Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan 2021/16
sayılı Tebliğde Tüzel kişiler için 6 aylık bir vadeli hesap açılması öngörülmesi uygulamada
büyük tereddütler yaratacak niteliktedir. GİB tarafından yayımlanan Tebliğ taslağında da bu
konuda herhangi bir açıklama yer almamaktadır.
Tebliğin Kanun düzenlemesine aykırı olamayacağı dikkate alınarak ivedilikle değiştirilmesinde
fayda bulunduğu değerlendirilmektedir.
Ayrıca Kanunun yürürlük tarihi 29.1.2022 olduğundan ve geçici 14 üncü maddede 31/12/2021
tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı için istisna düzenlemesinden yararlanılabileceği
belirtildiğinden 29.12.2021 - 31.12.2021 tarihleri arasında altın hesaplarını TL’ye çeviren
mükelleflerin istisna düzenlemesinden yararlanamayacağı değerlendirilmektedir.
Konuyla ilgili Gelir İdaresi Başkanlığı’nın olumlu ya da olumsuz görüşüne Tebliğ’de yer
vermesi tereddütlerin giderilmesi bakımından uygun olacaktır.
6) İstisna tutulacak kur farkının hesabında hangi yöntem kullanılmalıdır?
Kanun düzenlemesinde yer almamakla birlikte; Tebliğ taslağında yer alan örneklerin
incelenmesinden istisna tutulacak kur farkının hesabında ilk giren ilk çıkar yöntemi esas
alınarak hesaplama yapıldığı görülmektedir. Ortalama kur esas alınarak hesap yapılması
halinde istisna tutarı daha farklı bir tutar olarak hesaplanabilir ancak tebliğde yer alan
örneklerde bu yöntem kullanılmamıştır.
Tebliğ’de uygulama örnekleri ile üstü kapalı bir biçimde açıklama yapmak yerine hangi
yöntemin kullanılması gerektiğinin açıkça yazılmasının faydalı olacağı
değerlendirilmektedir. Mükellefler değerleme farklarını istedikleri yöntem ile
yapabilmelidirler.
7) Vade sonu kurunun dönüşüm kurundan yüksek olması durumunda hesap
sahiplerine ödenecek “kur farkı – faiz/kâr payı” tutarının kurumlar vergisinden
istisna olmasına ilişkin örnekler Tebliğ Taslağında yer almakta mıdır?
Yabancı paralarını ve altın hesaplarını Merkez Bankasının yukarıda bahsedilen Tebliğler
kapsamında vadeli TL hesaplarına dönüştüren kurumlar vergisi mükellefleri ve bilanço
esasında defter tutan gelir vergisi mükellefleri için Kurumlar Vergisi Kanununa eklenen geçici
14. Maddesi düzenlemeleri uyarınca maddede bahsi geçen diğer kazançlar ibaresi uyarınca
vade sonu kurunun dönüşüm kurundan yüksek olması durumunda hesap sahiplerine
ödenecek “kur farkı – faiz/kâr payı” tutarının kurumlar vergisinden istisna olması
gerekmektedir.
Bilgilerinize sunulur.
Saygılarımızla…