ZARAR BEYAN EDEN MÜKELLEFLERİN MATRAH ARTIRIMI KARŞISINDAKİ DURUMUNA GENEL BAKIŞ VE ÖRNEK UYGULAMALAR

 

Firmaların ticari hayatlarında temel amaç kar elde etmekle birlikte yapılan faaliyetin sonucu her zaman kar ile sonuçlanmamaktadır. Nihayetinde, birçok firmanın faaliyetinin zararla sonuçlanması da  ticari hayatın gerçeğidir.

Bilindiği üzere, 7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 12/03/2023 tarihli ve 32130 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanmıştır. 25/3/2023 tarihli ve 32143 sayılı Resmi Gazete' de ise 1 Seri No’ lu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği yayımlanmıştır. Söz konusu tebliğde, 7440 sayılı Kanun kapsamına giren alacaklar ve bu alacakların yeniden yapılandırılması ile matrah ve vergi artırımına yönelik hükümlerin açıklamaları yer almaktadır.

Bu yazımızda zarar beyan eden mükelleflerin Gelir ve Kurumlar Vergisi yönünden matrah artırım hükümleri karşısındaki durumu ele alınacaktır.

I- MATRAH VE VERGİ ARTIRIMINDA BULUNABİLECEK MÜKELLEFLER

Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi vermek mecburiyetinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile katma değer vergisi mükellefleri 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 takvim yılları için 7440 sayılı Kanunun 5 inci ve geçici 1 inci maddelerine göre matrah ve vergi artırımından yararlanabileceklerdir.

Aynı şekilde,

• Hizmet erbabına ödenen ücretlerden,
• Serbest meslek ödemelerinden,
• Yıllara sari inşaat ve onarım işlerine ait ödemelerden,
• Kira ödemelerinden,
• Kar payı ödemelerinden,
• Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden,
• Esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemelerden

gelir veya kurumlar vergisi tevkifatı yapmakla sorumlu olanlar da bu ödemelerine ilişkin olarak bu yıllarla ilgili vergi artırımında bulunabileceklerdir.

Adi ortaklıklar ve kollektif şirketlerde ortaklar, komandit şirketlerde komandite ortaklar ile adi komandit şirketlerde komanditer ortaklar da anılan yıllar için matrah ve vergi artırımından yararlanabileceklerdir.

II- MÜKELLEFİYET KAYITLARI OLUP YILLIK GELİR VERGİSİ BEYANNAMELERİNDE ZARAR BEYAN ETMİŞ OLANLARIN MATRAH ARTIRIMI

2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yıllarına ilişkin olarak, yıllık gelir vergisi beyannamelerinde zarar beyan eden mükelleflerden;

a) Ticari veya zirai kazancı bilanço esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefleri ile serbest meslek erbabı aşağıda yer alan tutarlardan az olmamak üzere matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7440 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Yıl	Asgari Tutar
2018	94.000-TL
2019	99.600-TL
2020	105.800-TL
2021	112.400-TL
2022	200.000-TL

Ticari veya zirai kazancı bilanço esasına göre tespit edilmesi gereken gelir vergisi mükellefleri ile serbest meslek erbabının, kazanç ve iratları arasında diğer gelir unsurlarının bulunması hâlinde dahi, söz konusu mükellefler, yukarıda yer alan asgari matrahlardan az olmamak üzere matrah artırımında bulunacaklardır. Bu kapsamda, ticari veya zirai kazancı bilanço esasına göre tespit edilmesi gerekenler ile serbest meslek erbabına ilişkin asgari matrah tutarı üzerinden artırımda bulunan mükellefler diğer gelir unsurları nedeniyle de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaktır.

b) Ticari veya zirai kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilen gelir vergisi mükellefleri aşağıda yer alan tutarlardan az olmamak üzere matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7440 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Yıl	Asgari Tutar
2018	63.800-TL
2019	66.400-TL
2020	70.500-TL
2021	75.000-TL
2022	105.000-TL

 

Ticari veya zirai kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilmesi gereken gelir vergisi mükelleflerinin, kazanç ve iratları arasında diğer gelir unsurlarının da bulunması hâlinde, söz konusu mükellefler, yukarıda yer alan asgari matrahlardan az olmamak üzere matrah artırımında bulunacaklardır. Bu kapsamda, ticari veya zirai kazancı işletme hesabı esasına göre tespit edilmesi gerekenlere ilişkin asgari matrah tutarı üzerinden artırımda bulunan mükellefler diğer gelir unsurları nedeniyle de vergi incelemesi ve tarhiyata muhatap olmayacaktır.

c) Geliri sadece basit usulde tespit edilen ticari kazançtan ibaret olan gelir vergisi mükellefleri aşağıda yer alan tutarlardan az olmamak üzere matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7440 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Yıl	Asgari Tutar
2018	9.400-TL
2019	9.960-TL
2020	10.580-TL

ç) Geliri sadece gayrimenkul sermaye iradından oluşan gelir vergisi mükellefleri aşağıda yer alan tutarlardan az olmamak üzere matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7440 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Yıl	Asgari Tutar
2018	37.600-TL
2019	39.840-TL
2020	42.320-TL
2021	44.960-TL
2022	80.000-TL

d) Geliri yukarıda sayılanlar dışında kalan gelir vergisi mükellefleri aşağıda yer alan tutarlardan az olmamak üzere matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7440 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Yıl	Asgari Tutar
2018	63.800-TL
2019	66.400-TL
2020	70.500-TL
2021	75.000-TL
2022	105.000-TL

Ticari ve zirai kazanç ile serbest meslek kazancı dışında kalan ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat (bu kazanç veya iratların birkaçının elde edilmiş olması hali dâhil) elde eden gelir vergisi mükellefleri, matrah artırımlarında işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen ve yukarıda yer alan asgari matrahları esas alacaklardır.

III. ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR

Ticari kazancı basit usulde tespit edilmekle birlikte, bu kazancının yanında vergiye tabi başka gelir unsurları elde eden mükellefler ile gayrimenkul sermaye iradının yanında ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat elde eden gelir vergisi mükellefleri de işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için belirlenen asgari matrahları esas alacaklardır.

Diğer taraftan, ticaret şirketleri, 213 sayılı Kanun uyarınca birinci sınıf tüccar olarak değerlendirildiklerinden, kollektif şirketlerde ortaklar ile komandit şirketlerde komandite ortaklar, bilanço esasına göre defter tutan mükellefler hakkında yapılan açıklamalar çerçevesinde matrah artırımında bulunabileceklerdir. Adi komandit şirketlerin, menkul sermaye iradı elde eden komanditer ortakları da bu iratlarıyla ilgili olarak matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Adi ortaklıklarda ortaklar, yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda olduklarından bunlar, yukarıda açıklanan esaslardan durumlarına uyan şekilde matrah artırımında bulunabileceklerdir.

2022 yılına ilişkin matrah artırımında bulunmak isteyen gelir vergisi mükellefleri tarafından 2021 takvim yılı ve 2022 yılının üçüncü geçici vergilendirme dönemine ilişkin Gelir vergisi beyannamesinde zarar beyan edilmiş olması, durumunda Tebliğin (V/C-1-a) bölümünde yer alan kıyaslamaya ilişkin açıklamalar dikkate alınmayacak, 2022 yılı gelir vergisi matrah artırımına ilişkin tutarların belirlenmesinde Kanunun geçici 1 inci maddesinde yer alan asgari tutarlardan az olmamak üzere bu yıla ilişkin beyan edilen matrah tutarının %25’i dikkate alınacaktır.

IV. KONUYA İLİŞKİN ÖRNEKLER

Örnek 1- Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefi (K)'nın yıllık beyannamede beyan ettiği gelir vergisi matrahı, 2018 yılı için 260.000 TL, 2019 yılı için 364.000 TL, 2020 yılı için 424.000 TL'dir. Mükellef 2021 yılı için yıllık beyanname vermemiş ve 2022 yılı üçüncü geçici vergilendirme dönemi ile 2022 yılı için zarar beyan etmiştir.

Bu mükellef, 2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yıllarına ilişkin gelir vergisi matrahını 7440 sayılı Kanun hükümlerinden yararlanarak artırmak için başvuru süresi içinde bağlı olduğu vergi dairesine başvurmuştur.

Mükellef tarafından 2021 yılına ilişkin beyanname verilmemiş ve 2022 yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde zarar beyan edilmiş olması nedeniyle 2022 yılı için kıyaslama yapılmamış ve 2022 yılında da zarar beyan edildiğinden, asgari tutar dikkate alınarak matrah artırımı yapılmıştır.

Mükellefin, 7440 sayılı Kanuna göre ödeyeceği gelir vergisi tutarı aşağıda açıklanan şekilde hesaplanacaktır.

 

Yıl	İlgili Yıllar Vergi Matrahı (TL) (1)	Artırım Oranı (2)	Artırılan Matrah Tutarı (TL) (1x2)(3)	Asgari Matrah Tutarı (TL) (4)	Hesaplamaya Esas Matrah (TL) (3 veya 4'ten Fazla Olanı) (5)	Vergi Oranı (6)	Ödenecek Gelir Vergisi (TL) (5x6) (7)
2018	260.000	%35	91.000	94.000	94.000	%20	18.800
2019	364.000	%30	109.200	99.600	109.200	%20	21.840
2020	424.000	%25	106.000	105.800	106.000	%20	21.200
2021	—	%20	—	112.400	112.400	%20	22.480
2022	-	%25	-	200.000	200.000	%20	40.000
Toplam							124.320

 

Mükellefin matrah artırımı nedeniyle ödemesi gereken gelir vergisi 124.320 TL olacaktır. Söz konusu vergi peşin ödenebileceği gibi on iki eşit taksit hâlinde de ödenebilecektir.

Örnek 2- Bilanço esasına göre defter tutan ticari kazanç mükellefi (H), 2021 takvim yılına ilişkin vermiş olduğu yıllık gelir vergisi beyannamesinde 1.000.000 TL zarar beyan etmiş, 2022 takvim yılına ilişkin birinci, ikinci ve üçüncü dönem gelir geçici vergi beyannamelerini vermemiş ve 15 Mart 2023 tarihinde vermiş olduğu 2022 takvim yılı gelir vergisi beyannamesinde 600.000 TL matrah beyan etmiştir.

Mükellef tarafından 2021 yılı ile 2022 üçüncü geçici vergilendirme döneminde zarar beyan edilmiş olması nedeniyle 2022 yılı için kıyaslama yapılmamış, 2022 yılında matrah beyan edildiğinden, bu matrah üzerinden hesaplanan tutar ile asgari tutar karşılaştırılarak matrah artırımı yapılmıştır.

Buna göre, Mükellef (H)'nin, 7440 sayılı Kanuna göre ödeyeceği gelir vergisi tutarı aşağıda açıklanan şekilde hesaplanacaktır.

Yıl	Beyan Edilen Matrah Tutarı (TL) (1)	Beyan Edilen Matrahın %25’i (2)	Asgari Matrah Tutarı (TL) (3)	Hesaplamaya Esas Matrah Tutarı (TL) (1 veya 2’den Fazla Olanı) (4)	Vergi Oranı (5)	Ödenecek Gelir Vergisi (TL) (4 x 5) (6)
2022	600.000	150.000	200.000	200.000	%20	40.000

 

Mükellefin ödeyeceği vergi tutarı 40.000 TL olacaktır. Söz konusu vergi peşin ödenebileceği gibi on iki eşit taksit hâlinde de ödenebilecektir.

Örnek 3- Mükellef (B), 2018 yılında kira geliri elde etmiş olduğu halde, bu gelirini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakmış ve mükellefiyet tesis ettirmemiştir.

Mükellef (B), 2018 yılı için gelir vergisi matrahını, 7440 sayılı Kanun hükümlerinden yararlanarak artırmak için başvuru süresi içinde ilgili vergi dairesine, sadece gayrimenkul sermaye iradı elde ettiğini belirterek başvurmuştur.

Mükellef (B)’nin ilgili yıl için belirlenen asgari matrahtan az olmamak üzere matrah beyan etmesi gerekmektedir.

Buna göre, Mükellef (B)’nin, 7440 sayılı Kanuna göre ödeyeceği gelir vergisi tutarı aşağıda açıklanan şekilde hesaplanacaktır.

Yıl	Beyan Edilen Matrah Tutarı (TL) (1)	Asgari Matrah Tutarı (TL) (2)	Hesaplamaya Esas Matrah Tutarı (TL) (1 veya 2’den Fazla Olanı) (3)	Vergi Oranı (4)	Ödenecek Gelir Vergisi (TL) (3 x 4) (5)
2018	-	37.600	37.600	%20	7.520

 

Mükellefin ödeyeceği vergi tutarı 7.520 TL olacaktır. Söz konusu vergi peşin ödenebileceği gibi on iki eşit taksit hâlinde de ödenebilecektir.

V. KURUMLAR VERGISI BEYANNAMELERINDE ZARAR BEYAN ETMİŞ OLAN KURUMLARIN MATRAH ARTIRIMI

2018, 2019, 2020, 2021 ve 2022 yıllarına ilişkin verdikleri yıllık kurumlar vergisi beyannamelerinde indirim ve istisnalar nedeniyle matrah beyan etmeyen ya da zarar beyan eden kurumlar vergisi mükellefleri aşağıda yer alan tutarlardan az olmamak üzere matrah beyanında bulunmaları şartıyla 7440 sayılı Kanunun matrah artırımı hükümlerinden yararlanabileceklerdir.

Yıl	Asgari Tutar
2018	200.000-TL
2019	215.000-TL
2020	230.000-TL
2021	260.000-TL
2022	500.000-TL

Diğer taraftan, 2022 yılına ilişkin matrah artırımında bulunmak isteyen kurumlar vergisi mükelleflerinden, 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde zarar beyan edenler, 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde indirim ve istisnalar nedeniyle matrahı oluşmayanlar için Tebliğin (V/C-2-a) bölümünde yer alan kıyaslamaya ilişkin açıklamalar dikkate alınmayacak, 2022 yılı kurumlar vergisi matrah artırımına ilişkin tutarların belirlenmesinde Kanunun geçici 1 inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan asgari tutarlardan az olmamak üzere bu yıla ilişkin beyan edilen matrah tutarının %25’i dikkate alınacaktır.

Örneğin-4: 2022 yılına yönelik matrah artırımında bulunmak isteyen (S) A.Ş.’nin 2021 ve 2022 takvim yıllarında (geçici vergilendirme dönemleri dâhil) ticari bilanço zararları sebebiyle kurumlar vergisi matrahı oluşmamıştır.

Buna göre, adı geçen kurumun 2021 takvim yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinde ve 2022 yılı üçüncü geçici vergi beyannamesinde zarar beyan etmesi nedeniyle, mükellef kurum asgari matrah tutarını dikkate alarak matrah artırımında bulunacaktır.

2022 yılına yönelik matrah artırımı kapsamında ödenmesi gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.

Yıl	Kurumlar Vergisi Beyannamesindeki Matrah Tutarı (TL) (1)	Beyan Edilen Matrahın % 25’i (2)	Asgari Matrah Tutarı (TL) (3)	Hesaplamaya Esas Matrah Tutarı (TL) (2 veya 3’ten Fazla Olanı) (4)	Vergi Oranı (5)	Ödenecek Vergi (TL) (4 x 5) (6)
2022	-	-	500.000	500.000	%20	100.000

Diğer taraftan, mükellef kurumun 2022 takvim yılında matrah beyan etmesi durumunda, asgari matrah tutarından az olmamak kaydı ile beyan edilen matrahın %25’i dikkate alınarak bu yıl için matrah artırımı hükümlerinden faydalanılabilecektir.

KAYNAKÇA

7440 Sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun.

1 Seri No’ lu Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği.